De D van Democratie

Het is een eerder luwe periode in het politiek landschap, tijd voor een intermezzo. Wat hebben CD&V, Open VLD en SD&P (die splinterpartij van de sp.a in Aalst) allen gemeen? Op het eerste gezicht niets. Juist, die D. De D van democratisch, democratie en democraten. Die laatste hoor je wel vaker. Iedereen noemt zich democraat. Het wordt zo vaak gebruikt dat niemand noch weet wat het echt is. Bestaat de democratie als ideologie? En is de democratie echt democratisch?

Bestaat dé democratie?

Wij leven in de staatsvorm van de democratie, waar het volk regeert. Om exact te zijn, wij leven in een representatieve democratie. Wij kiezen volksvertegenwoordigers, gegroepeerd in partijen, die onze ideeën verdedigen in een parlement. Onze democratie is pluralistisch, er zijn een veelvoud van partijen en geen enkel heeft tegenwoordig de absolute meerderheid. Coalities worden gesmeed, de consensus gezocht en compromissen gemaakt.

Dat is toch wat er wordt geleerd op de schoolbanken. Democratie wordt ook in een andere context gebruikt. Democratie is ook een ideologie. Er zijn sociaaldemocraten, christendemocraten en liberaaldemocraten. Zij streven respectievelijk naar een sociale, christelijke en liberale democratie als staatsvorm. Allen drie positioneren zichzelf als gematigd, centristisch en ja, democratisch. Een echte definitie van democratie als ideologie is moeilijk, is dit gewoonweg het streven naar de vertegenwoordiging van het volk door vrije verkiezingen?

Dat laatste is het stupide aan die classificatie. Alle partijen zijn democratisch, want zij vertegenwoordigen een deel van het volk. Alle partijen respecteren de democratische spelregels. Het is nagenoeg onmogelijk om in een modern land een niet-democratische partij te zijn. Men mag het proberen om bv. een autocratische partij op te richten. Ik durf erom wedden dat deze linea recta verboden wordt. Er wordt niet getornd aan onze staatsvorm. Er kan enkel gerommeld worden aan de marge.

Daarom dat politieke partijen door hun beleid de staatsvorm kneden naar hun idealen. In de VS zijn er altijd centrumrechtse tot rechtste partijen aan de macht geweest en is dus een liberale democratie. In Scandinavië zijn er altijd centrumlinkse tot linkse partijen aan de macht geweest en is dus een sociale democratie. Centrumpartijen zijn niet noodzakelijk om per definitie sociale, christelijke of liberale democratieën te vormen, "gewone" linkse of rechtse partijen zijn voldoende.

Als alle partijen democratisch zijn, en de staatsvorm kan gekneed worden door alle partijen, waarom noemen sommige partijen zich toch democratisch? Het is eerder arrogantie, zichzelf heiliger dan de paus vinden.

Vis noch vlees

Nu dat uitgeklaard is, kunnen we de term democratie als ideologie op zich in de vuilnisbak werpen. Er wordt beter gesproken over sociaalcentristen, christencentristen en liberaalcentristen.

Centrisme op zichzelf bestaat niet. Centrisme is eerder de combinatie van sociale, liberale en conservatieve standpunten. Sociaalliberalen en christelijke partijen zijn centristisch. Christencentristische partijen hebben als ideologie een combinatie van sociale (sterke welvaartsstaat, solidaire herverdeling van inkomsten, sociale rechtvaardigheid en gemeenschapsgevoel), liberale (respect voor mensenrechten, individuele verantwoordelijkheid tegenover de gemeenschap en participatie van het individu) en conservatieve (traditionele waarden als een sterk gezin en het heilige leven, sterke rechtstaat, evolutie i.p.v. revolutie en tegen secularisatie) componenten.

Centristische partijen zijn dus noch vis noch vlees. De bekende CD&V spreuk van "enerzijds anderzijds" en "het moedige midden" is een voorbeeld dat maakt dat centristische partijen bipolair zijn. Zij zitten in een constante tweestrijd tussen de linkse en rechtse vleugel van de partij.

Dit heeft geleid tot de polarisatie van vandaag en de verlinksing van de sociaalcentristische en christencentrische partijen. CD&V heeft enerzijds een linkse vakbondspoot (ACV) en anderzijds een rechtse christelijk-liberale-Vlaamsgezinde poot (christelijke organisaties, Vlaamse Beweging en Unizo/Voka). CD&V is nu in een conflict met zijn linkse vleugel die de centrumrechtse regering te asociaal vindt. Het is dan ook een vrees van de andere coalitiepartners dat, naar de woorden van Karel De Gucht en Bart De Wever, CD&V gaat flipfloppen naar links. Dit zou de regering in gevaar brengen.

Die ideologische kameleon heeft één enkel voordeel: christencentristen kunnen in elke regering passen. Zij kunnen naar believen hun kar draaien. Dit voordeel heeft de christencentristen de bijnaam "tsjeef" opgeleverd.

We kunnen ons afvragen wat voor staatsvorm België is. België is niks. De regeringen zijn centristisch met altijd de drie dezelfde stromingen: sociaalcentrisme, christencentrisme en liberaalcentrisme. Dat wo(e)(l)lige midden is het resultaat van het befaamde Belgisch compromis. Elke partij heeft zijn stuk van een ideale staatsvorm geïmplementeerd dat heeft geleid tot een kakofonie van regeringsbeleid zonder visie. Nu dat er wel een echte centrumrechtse regering is aangetreden is het hek van de dam. België gaat zowaar weg van het midden naar een duidelijke liberale democratie!

Directe of representatieve democratie?

Om toch nog terug te komen op de staatsvorm. Democratie is wel degelijk flexibel. De wil van het volk kan direct uitgeoefend worden of via vertegenwoordigers (direct en representatieve democratie).

In Zwitserland is er een directe democratie (of beter een mengvorm want er is nog steeds een parlement van volksvertegenwoordigers). Bij controversiële wetten wordt er een referendum georganiseerd waarbij dat de bevolking zijn oordeel kan vellen. De uitkomst is bindend.

Alles begint met het behalen van de nodige handtekeningen om een referendum te mogen organiseren. Het gevaar hierin is de neiging tot ochlocratie, het regeren van de grote massa. Stel dat België het Zwitsers systeem had. Wat moet men doen om zijn/haar eigen agenda te implementeren?
  1. Roep zoveel mensen op voor een betoging. De makkelijkste weg is om een organisatie te hebben met een groot ledenaantal. Daarna zorg ervoor dat die leden kwaad worden op de regering. Een loopje met de waarheid nemen mag. Jaag de leden angst aan, drijf ze in een hoek en zorg ervoor dat ze moeten reageren.
  2. Heb je het nodig aantal kwade mensen (100 000 is voldoende), geef ze een mirakeloplossing die alles kan fiksen. Er mag overdreven worden, de mensen moeten zodanig emotioneel reageren dat ze al de rede verliezen. Het beste is door te polariseren, "wij" zijn slachtoffer van "zij"en "zij" moeten boeten. Demagogie en populisme mag of moet zelfs.
  3. Zorg voor een goede omkadering. Trommel de media en bekende personen op, zelfs wetenschappers. Verkoop het idee als iets dat absoluut noodzakelijk is om de zonden uit de wereld helpen. Overdrijven en desinformatie mag, intellectuele eerlijkheid is voor losers. Breng tegenstanders in diskrediet door hen te beschuldigen van het hebben van een slecht karakter of voor te stellen als collaborateurs die samen heulen met "zij".
  4. Als de campagne goed op gang is, breng peilingen uit. Als de campagne succesvol was, zal de groep van voorstanders stijgen. Vanaf dat je die grondstroom in je pocket hebt, kan je de regering onder druk zetten. Intimideer ze, dreig met acties als de mirakeloplossing niet geïmplementeerd wordt. Val voornamelijk de zwakste schakel in de regering aan en probeer de coalitie te splijten.
  5. Val nu "zij" aan. Zoek continu naar zonden van "zij". Soms moet je gewoon geluk hebben, of soms moet je de bevriende media in gang zetten om "zij" te ontmaskeren. Probeer elk klein detail uit te vergroten tot een nationaal nieuwsfeit. Met elke onthulling groeit de tegenstand tegen "zij" en vraagt de publieke opinie voor gerechtigdheid.
  6. Nu is het piece of cake om een referendum te organiseren en deze te winnen. Missie geslaagd!
De wakkere lezer heeft al direct door over wie en wat ik het heb. Dit is geen democratie. Het is ook een uitstekend voorbeeld van de tirannie van de meerderheid. Onwetende mensen zijn afhankelijk van personen met gezag om hen te informeren. Deze kunnen zeer overtuigend zijn en de meerderheid manipuleren om hun foutieve redenatie te volgen. Ochlocraten voeren een perceptieoorlog, zij creëren een vals beeld van meerderheden en proberen door propaganda dit om te vormen tot echte meerderheden. Wakkere politici moeten hen ontmaskeren. 

De enigste manier om dit te vermijden is de representatieve democratie. Dat is ook niet juist. Dan is het enkel voldoende om de partijen te overtuigen. Lobby's en drukkingsgroepen kunnen volksvertegenwoordigers excellent voor hun kar spannen.

Het echte gevaar van de representatieve democratie is het verlies aan controle. Vanaf dat partijen niet meer gecontroleerd worden, breekt de hel los. Of erger, zij gaan zichzelf controleren. België wordt aanzien als een particratie, waar partijen heersen, niet het volk. Het volk schudt enkel de kaarten, het echte pokerspel wordt gespeeld door de partijen in achterkamertjes. Partijen controleren elkaar: zij bepalen de validiteit van de verkiezingen, bepalen hun loon, ... Europa heeft België al genoeg op de vingers getikt voor deze gang van zaken.

Een goede evolutie is naar meer techno- en meritocratie. Het wordt vanuit het volk en de partijen duidelijk dat de beste beleidsvoerders diegene met de juiste kennis en kwaliteiten zijn. Waarom is het goed dat Maggie De Block minister van Volksgezondheid is? Omdat ze een dokter is die kennis heeft van de medische wereld. Politiek voeren is meer dan ideologie. Echt goed bestuur wordt gedaan door capabele mensen.

Conclusie

Partijen die zichzelf democratisch noemen zouden zich beter centristisch noemen. Centrisme op zich is geen ideologie maar een evenwicht van verscheidene ideologieën in een gematigd pakket. Dit zorgt voor vele problemen. Democratie bestaat niet als ideologie. Er zijn heden geen partijen die actief een andere staatsvorm propageren. Misschien kan democratie dan wel een ideologie zijn?


Reacties