Internetvrijheid en privacy, waarheen?

Nog nooit was privacy en internetvrijheid zo brandend actueel. Dit komt omdat in de 21ste eeuw data het nieuwe goud is. Advertentiebedrijven en spionagediensten vechten erom. De burger moet volledig ontrafeld worden: wat eet ze graag, waar reist ze graag en welke (extremistische) sites bezoekt ze? Privacy staat onder druk, maar kijk, er komt stilaan weerwerk.

Facebook en Google

David en Goliath, zo lijkt het gevecht tussen België en Facebook. België staat op de voorgrond qua privacy, in 2014 een primeur door de eerste Staatssecretaris voor Privacy (Bart Tommelein) en in 2015 door de weerstand tegen internetgigant Facebook. Het lijkt een remake van "Brave Little Belgium" van 100 jaar geleden. Zelfs Politico bericht erover.

De eerste cat scratch (of lion scratch) werd geleverd door de KUL en iMinds, die een studie berichtte over massaal misbruik van de like-knopjes die je op elke site vindt. Die like-knop bevat een cookie die dan je volledige wel en wee gaat volgen. Je hoeft zelfs niet deze te liken, de webpagina bezoeken is voldoende. Het kan straffer: een Facebookpagina bezoeken zorgt ervoor dat men twee (TWEE!) jaar gevolgd wordt, aldus Het Laatste Nieuws. De enige remedie? Trackblockers zoals Blur, AdBlock, Ghostery, Disconnect, ... Voor de IE gebruikers: dikke pech, werkt alleen op Chrome.

Facebook is nog een lieverdje, Google weet alles, maar echt alles, alles wat je ooit hebt gezocht. Het is grappig, maar Wikipedia heeft een heel artikel gewijd aan kritiek over Google, en de waslijst van privacy is veel te lang. Facebook is niet veel beter.

Google en Facebook zouden ons niet zoveel tracken als het niet lucratief was. Zij zijn miljardenbedrijven die data verzamelen, verwerken en verkopen. Dat maakt hen vatbaar voor spionagepraktijken zoals de recent door Edward Snowden onthulde programma PRISM.

Veiligheid of vrijheid?

Na Charlie Hebdo werd dit terug op de agenda geplaatst. Opeens was internet en meer bepaald de vrijheid van meningsuiting de boeman. Extremistische sites, Facebookposts, tweets, allemaal moesten ze weg. Dit kan enkel als het internet gemonitord wordt,  en dus de privacy in gevaar komt. Bijvoorbeeld, na de aanslag waren 50% Fransen voor een beperking van de vrije meningsuiting op het internet.

Desondanks was iedereen #JeSuisCharlie, maar niet voor lang. Hier in Vlaanderen begon Tobback tegen te sputteren, waardoor De Wever tegengas gaf met de boutade "recht om te beledigen". In Nederland had men zelfcensuur uitgeroepen tot de basis van de beschaving. Gelukkig weeral tegengas, want iedereen voelt zich eens gekwetst of beledigd, en dan eindigen we in een wereld waar we bang zijn om te ademen. Pijnlijk was hoe de hoffelijke censuurders eigenlijk diep vanbinnen bang en laf zijn om mensen met gewelddadige neigingen te schofferen.

Dit was allemaal in januari, nu is het allemaal al geluwd. Nee, opeens was er weer een oprisping, in Nederland. "Dood aan de homo internetticus", het internet was weer de schuld van alles. Er werd gepleit om de anonimiteit af te schaffen, zowaar werd een internetpolitie voorgesteld die je e-rijbewijs zou kunnen afpakken. Dit is allemaal omdat een stel trollen de anonimiteit misbruiken, en dus moet iedere anonieme internetgebruiker (incluis mezelf) collectief gestraft worden.

Deze e-rijbewijs lijkt belachelijk en wishful thinking, en toch. Een van de eerste dingen die Cameron deed in zijn tweede ambtstermijn was een anti-terrorismewet. Een wet die zeer vergaand is, islamextremisme krijgt zero tolerance, extremisten moeten zelfs hun tweets laten lezen door de politie. Dit was bovenop de extra fire power die de spionagediensten kregen, ze zouden zelfs elk bericht moeten kunnen lezenSNP is na hun overwinning begonnen aan een zoektocht naar medestanders in de Tories om deze "snooper charter" te kelderen. Niet alleen het VK maar ook Frankrijk stemde een wet die de spionagediensten veel bevoegdheden geven. Ironisch genoeg, in het land van de NSA worden deze drastisch ingeperkt.

Internetvrijheid en privacy wordt dus uitgedaagd, net zozeer als de nationale veiligheid. Vrijheid en veiligheid lijken in constante strijd verwikkeld zijn. Dit is maar schijn, de veiligheidsmaatregelen zijn om de vrijheden van de burgers te vrijwaren. De enige vraag is hoever men kan gaan. Op HLN vindt 58% het beangstigend dat de veiligheidsdiensten van de VS een achterpoortje willen bij de encryptie van berichten. To be continued...

Overheidsdata

Dit was nogal een fameuze zijsprong (maar wel een noodzakelijke), want deze blog ging voornamelijk over internetprivacy vs. internetadverteerders. Een speciale rol is hier weggelegd voor de overheid als regulator maar ook als verkoper.

Onlangs was het de Digitale Week en sp.a draagt duidelijk de internetprivacy hoog in het vaandel. Zij willen een verregaande verordening op Europees niveau. Al tijdens de campagne had een Hasseltse kandidate een filmpje gemaakt over hoe we ons letterlijk blootgeven op het internet.

Het was dan ook bizar dat de Jongsocialisten (weeral, zie marihuana opstootje) buiten de pas lopen: Aaron Ooms pleitte voor niet te dure overheidsdata. Rechts onze privacy beschermen maar links data verkopen voor een prikje, niet echt fraai.

Zowel Ooms als Tommelein zien geen graten in het verkopen van overheidsdata. Zolang deze volledig geanonimiseerd zijn, is het ok. Reden is onderzoek en innovatie. Ooms gaat nog een stapje verder:
"Het is een beter idee om overheidsdata open en dus gratis ter beschikking te stellen, zodat meer start-ups en andere creatieve zielen er vernieuwende ideeën mee kunnen realiseren. (...) Iedereen zou zoveel mogelijk toegang moeten kunnen krijgen tot de data die onze overheid ter beschikking heeft."
Dat men misbruik van die data kan maken, geeft niet voor Ooms. Ik geef een voorbeeld dat echt gebeurd is: een gezin krijgt vaak telefoonoproepen, stalkers die hen opbellen zonder iets te zeggen. Na de zoveelste vragen zij zich af hoe dat die persoon aan dat nummer komt. Na een internet zoektocht blijkt dat Proximus hun naam, adres en telefoonnummer zonder toestemming op het internet geplaatst. Na veel rondbellen zijn de gegevens verwijderd maar sporadisch duiken ze opnieuw op want ondertussen zijn de gegevens overgenomen en doorverkocht.

Ooms pleit dus voor zulke gevallen, want ongelimiteerd data-uitwisseling leidt vaak niet tot creativiteit, of je zou de telefonische variant van belletje-trek "creatief" kunnen noemen.

De overheid heeft de taak de burgers te beschermen. Burgers vertrouwen de overheid persoonlijke gegevens toe voor administratieve doeleinden. Door deze gratis te verkopen aan derden (zekers commerciële bedrijven) schenden ze dat vertrouwen.

Dataverzameling voor social engineering

Het was een klein berichtje, maar De Lijn Vlaams-Brabant stelde trots voor hoe dat hun nieuw meetsysteem chauffeurs ecologischer doen rijden. Op het eerste gezicht niets mis, willen we allemaal niet dat chauffeurs defensief rijden?

Niemand zal ontkennen dat defensief rijden een nobel doel is, het is veiliger, kosten-efficiënter en beter voor het milieu. De manier waarop men dat doel behaalt is een ander paar mouwen. De Lijn gebruikt hiervoor een meetsysteem. Buiten heel wat relevante data (boetes en ongevallen), wordt er ook aan massale en onnodige dataverzameling gedaan.

In de bussen van De Lijn worden de chauffeurs massaal gecontroleerd op rijgedrag. Elke bus bevat een toestel dat meet hoe de chauffeur optrekt en afzet, zijn motor afzet, ... Men kan perfect nagaan welke chauffeur welke bus had en hoe deze heeft gereden. Deze data worden allemaal verwerkt in een ecoscore per chauffeur. Wie braaf is krijgt lekkers, wie stout is de roe. Hoge ecoscores worden beloond met een prijs, lage ecoscores worden gesanctioneerd met een betuttelende opleiding of eufemistisch "coaching".

Mag een overheid op zo'n grote schaal zijn personeel controleren? Deze manier behandelt de chauffeur als schuldig. Chauffeurs die nooit een boete krijgen, die nooit een ongeval veroorzaakten of nooit klachten kregen van reizigers worden stank voor dank mee aan de schandpaal genageld. Voor wat, omdat men iets te snel optrekt? Want natuurlijk staan chauffeurs continu onder tijdsdruk, defensief rijden en stiptheid gaan niet samen.

Dit is allemaal een vergaande vorm van paternalisme, veroorzaakt door een heilig geloof in de constructivisme van mensen en de maatschappij en de pathologische drang naar social engineering. Continu moet de mens zijn gedrag worden aangepast en dat via de meest discutabele methodes, zodat men de mens kan perfectioneren. De mens moet sociaal, solidair, tolerant, open, ecologisch, ... zijn. De linkse kerk wilt dat men hun deugden internaliseren, of men wilt of niet. Mijn recente blog over nudging sluit hier naadloos bij aan.

Conclusie

Bedrijven schenden de internetvrijheid en privacy voor het geld. De overheid schendt de internetvrijheid en privacy voor de veiligheid en gedragssturing. Er is een tegenwind maar deze is te zwak. Ook zijn overheid en bedrijfsleven verwikkeld in een Molotov-Ribbentrop pact: ze hebben beide profijt. Een brede maatschappelijke discussie blijft uit.

Hoe ver mag een overheid gaan om de veiligheid van zijn burgers te beschermen? Waar eindigt de individuele vrijheid en verantwoordelijkheid van de burger voor zijn/haar e-daden? In hoever is commercieel gebruik van data wenselijk? Welke rechten heeft de burger om zijn/haar privacy te beschermen? In welke mate mag een overheid data verzamelen om het gedrag van zijn burgers te corrigeren? Veel vragen, weinig antwoorden.

Reacties