Vlaanderen, laat Wallonië niet los!

Het is vloeken in de Vlaams-nationale kerk: ijveren voor goede relaties met Wallonië na de Vlaamse onafhankelijkheid. Nochtans is dit het meest rationele maar veel Vlaams-nationalisten hebben dit laten varen voor wrok. Nochtans heeft Vlaanderen veel te verliezen bij een te harde breuk. Het kan misschien zelfs het einde betekenen van 73 jaar internationale samenwerking tussen de Lage Landen.

Inleiding

Het Vlaams-nationalisme heeft altijd gehamerd op de verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië om de splitsing te ijveren. Die verschillen zijn van fundamentele aard: economisch, cultureel en democratisch. Dit zijn er voor de grote zaken als transfers en taal maar ook kleine zaken als rijbewijs met punten en toerisme.

Er is een duidelijke grondstroom in Vlaanderen die meer autonomie wilt met de leuze "Wat we zelf doen, doen we beter". Ok, die is een beetje overroepen, meer hedendaags is de leuze "Wat we zelf doen, doen we anders". En daarrond draait volgens mij de essentie van het Vlaams-nationalisme: Vlaanderen moet het anders doen dan Wallonië omdat het nu eenmaal anders is dan Wallonië.

Een recent voorbeeld. Vanaf dit jaar geldt dat op gewestwegen in Vlaanderen er 70 km/u wordt gereden. In Wallonië is dit nog steeds 90 km/u. Logisch, in Vlaanderen is er een hogere bevolkingsdichtheid en lintbebouwing. Dit laat op veel plekken 90 km/u niet toe. 70 km/u was al langer eerder de regel dan de uitzondering. [Voor meer voorbeelden over mobiliteit, zie dit artikel in Doorbraak.]

Over de jaren is het Vlaams-nationalisme gerationaliseerd, misschien zelfs te veel als men het centennationalisme begint te noemen. België vergelijk ik met een huwelijk: als het niet meer functioneert, heeft het geen zin meer samen te blijven. Desondanks blijft een echtscheiding tussen regio's taboe in België en in Europa. De ring van beide partners is een verstikkende ketting. Zoals in de meeste huwelijken begint alles rond de relatie te draaien. Dit kan absurde proporties aannemen, bv. toen weeral een Vlaamse Miss België werd, reageerde de Franstalige pers verbolgen. Stemmen gingen op om de miss-verkiezingen te regionaliseren. Dan zochten journalisten maar naar vuile was en dat vonden ze. De politiek-correcte media vielen in die val.

Het romantische is ook een beetje van het Vlaams-nationalisme af. Ook normaal want het Vlaanderen van in het begin van de 20ste eeuw is niet hetzelfde Vlaanderen van vandaag. De taalstrijd is op de francofone olievlek Brussel na gestreden. De echte zware institutionele ongelijkheden zijn weggewerkt. Het is zelfs zo dat de logica achter de staatshervormingen vergeten is en vooral jongelingen lichtzinnig pleiten voor herfederalisering. Dom want dit lost niets op.

Toch merk ik dat een aantal Vlaams-nationalisten emotioneel reageren. "Met de Walen valt niet te praten!", zeggen ze dan. Zij zijn dus voorstander van een harde exit, een totale breuk met Wallonië (om het in Brexit-termen uit te leggen). In deze blog zou ik willen argumenteren waarom dit fout is en niet in het belang van Vlaanderen. Mijn argumenten zijn zowel rationeel als emotioneel. Ze kunnen onderverdeeld worden in drie categorieën: economisch, ecologisch en strategisch.

Economische argumenten

Het lijkt evident om dit te stellen maar Vlaanderen is economisch vervlochten met Wallonië.

Zo gaat volgens Paul Magnette via handel 18 miljard euro van Vlaanderen naar Wallonië en gaat 24 miljard euro van Wallonië naar Vlaanderen, netto importeert Vlaanderen 6 miljard euro uit Wallonië.

[Noot: Magnette gebruikt dit als argument om de transfers te relativeren. Dit is flagrant onwaar en hypocriet. Bij elke handelsactie wordt er per definitie geld getransfereerd tussen de twee handelende actoren. Dan zijn er ook "transfers" van Wallonië naar Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten,... Deze retoriek past natuurlijk binnen het links-protectionistisch beleid dat Magnette voert.]

Ook zou op basis van cijfers van 2012 steken 50 600 Walen of Vlamingen in Wallonië de grens over om te gaan in Vlaanderen en vice versa werken 24 700 Vlamingen in Wallonië. Een recentere studie met cijfers van 2014 blijkt dat 52 080 Walen (4,6%) naar Vlaanderen trekt en 33 389 (1,4%) Vlamingen naar Wallonië trekken. De verschillen zijn natuurlijk te verklaren door de economische verschillen tussen beide. Klaarblijkelijk zijn de pendelaars vooral afkomstig uit Waals-Picardië en Waals-Brabant, regio's die geografisch en historisch sterk verbonden zijn met Vlaanderen.

Het is dus van belang dat deze geld- en arbeidsstromen niet door een harde splitsing van België in het gedrang komen, zowel voor Vlaanderen als voor Wallonië.

Ecologische argumenten

Is de grens tussen Vlaanderen en Wallonië al relatief voor mensen, dit geldt helemaal voor de niet-menselijke omgeving. De natuur laat zich niet onderwerpen aan de pietluttige gevechten tussen mensen.

Voor kleine landen als Vlaanderen is het milieu sterk bepaald door de omringende buurlanden. Zelfs al zou Vlaanderen geen fijn stof uitstoten, dan nog zou er maar een daling zijn van 20% à 30% van de fijnstofconcentratie.

Ook zullen Vlaanderen en Wallonië in de ISC (Internationale Schelde Commissie) nog door één deur moeten gaan. De Schelde stroomt namelijk ook door Wallonië.

Net zoals er overlap is tussen de Belgische Eiffel en de Duitse Eiffel of de Kalmthouse Heide en het Nederlandse Zoom, zo is er landschappelijk ook veel overlap tussen Wallonië en Vlaanderen. Er is een gruisloze overgang tussen het Limburgse en Vlaams-Brabantse Haspengouw en het Luikse en Waals-Brabantse Haspengouw. De taalgrens splijt de Kluisberg van de Vlaamse Ardennen in Oost-Vlaanderen en het Pays de Collines in Henegouwen pal in twee.

Milieubeleid zal dus gedeeltelijk afhangen van Wallonië, of Vlaanderen nu wil of niet.

Strategisch

Alle argumenten hangen grotendeels af van de strategie die Vlaanderen en de Vlaamse Beweging gaan volgen bij de splitsing van België. Er zijn maar drie echt hete hangijzers: de transfers, de staatsschuld en Brussel. De strategie die men hanteert bepaald of Vlaanderen en Wallonië nog vrienden kunnen blijven of niet. De gevolgde strategie gaat zelfs bepalen of Wallonië als een zelfstandige staat verdergaat of kiest voor aanhechting bij Frankrijk.

In de staatsschuld zijn er drie opties:
  • (1) Naar ieders aandeel, de veroorzaker van de schuld draagt die schuld. Dit gaat veel boekhoudkundig werk kosten en is niet zo makkelijk te berekenen. Hoogstwaarschijnlijk zal Wallonië de meerderheid van de schuld moeten torsen. Dit gaat zeker leiden tot een harde scheiding en aanhechting bij Frankrijk. Ik keur deze optie af.
  • (2) Per capita, de staatsschuld wordt evenredig verdeeld over alle inwoners. Dit is makkelijk te becijferen (zie tabel hieronder, cijfers 2014). Alhoewel elke inwoner dezelfde hoeveelheid schuld draagt, is het BNP per inwoner voor Wallonië lager en zal dit zwaar wegen op de Waalse economie. 

Inwoners % Inwoners Schuld (milj €) % Schuld € Capita 
Frankrijk 66 415 161 2 038 380 95,3% 30 691
België 11 208 986 426 663 106,5% 38 064
Vlaanderen 6 471 996 57,7% 246 352 105,5% 38 064
Wallonië 3 598 058 32,1% 136 958 146,4% 38 064
Brussel 1 180 531 10,5% 44 936 61,2% 38 064
VL+BR 7 652 527 68,3% 291 288 94,9% 38 064
WAL+BR 4 778 589 42,6% 181 894 109,0% 38 064
FR+WAL 70 013 219 2 175 337 97,4% 31 070
FR+WAL+BR 71 193 750 2 220 273 96,2% 31 186
  • (Vervolg 2) Uit de cijfers blijkt ook dat de aanhechting bij Frankrijk de schuldenlast verlicht en sterk neutraliseert. In de situatie waarbij Frankrijk en Wallonië samengaan, zal de Franse schuld met slechts 2,1% BNP stijgen (door het grote BNP van Frankrijk), terwijl alleen Wallonië Italië gaat voorbijsteken en onmiddellijk onder EU-curatele komt te staan. Zonder begeleidende maatregelen gaat Wallonië in een Griekenland-situatie vallen.
  • (3) Per BNP, de grootste schouders dragen de zwaarste lasten. In dit scenario gaat Vlaanderen voornamelijk de schulden dragen. De schuldenlast in % BNP is voor alle gewesten dezelfde.
BNP (milj €) % BNP Schuld (milj €) % Schuld € Capita 
Frankrijk 2 139 964 2 038 380 105,0% 30 691
België 400 643 426 663 106,5% 38 064
Vlaanderen 233 433 58,3% 248 593 106,5% 38 411
Wallonië 93 551 23,4% 99 627 106,5% 27 689
Brussel              73 381 18,3% 78 147 106,5% 66 196
VL+BR 306 814 76,6% 326 740 106,5% 42 697
WAL+BR 166 932 41,7% 177 773 106,5% 37 202
FR+WAL 2 233 515 2 138 006 95,7% 30 537
FR+WAL+BR 2 306 896 2 216 153 96,1% 31 128

  • (Vervolg 3) Opvallend in dit scenario is dat dit nagenoeg geen effect heeft voor Vlaanderen; Vlaanderen krijgt slechts 1% BNP schuld extra. Wallonië daarentegen betekent dit 40,1% minder schuld! Er is nog steeds een aanzienlijk verdunningseffect als Wallonië gaat aanhechten bij Frankrijk maar het verschil tussen die twee opties is veel kleiner. 
Welke optie dat Vlaanderen gaat kiezen, hangt grotendeels af of Wallonië zich gaat aanhechten bij Frankrijk en/of deze Brussel gaat claimen.

Optie 3 is enkel een mogelijkheid als cadeau aan een onafhankelijk Wallonië, niet aan Frankrijk. Bovendien gaat optie 2 van Wallonië een aanzienlijk minder aantrekkelijke bruid maken. Frankrijk mag dan wel een groot land zijn, het heeft al zelf begrotingsproblemen. Zo maar even 137 miljard euro schuld erbij is niet niks.

Het is zelfs mogelijk dat de België als een soort "bad bank" blijft bestaan en dit een aanhechting bij Frankrijk zal blokkeren. Een naakte scheiding zou onrust veroorzaken op de financiële markten en is volgens Hendrik Vuye best te vermijden. Ik denk dat het nog wel zal meevallen.

Brussel is nog zo'n pasmunt. Voor Wallonië is optie 2 met Brussel voordelig door het hoge BNP/inwoner van Brussel. Dit geldt evenzeer voor Vlaanderen. Vlaanderen heeft hier een voordeel: Brussel is een enclave en de internationale gemeenschap heeft een hekel aan enclaves. Bovendien is Brussel nog steeds de hoofdstad van Vlaanderen. De kans dat Wallonië Brussel unilateraal kan claimen is nihil.

Maar Brussel is ook een Franstalige stad en wordt vandaag geleid door een gemeenschapscommissie. Die situatie maakt dat Vlaanderen kan beslissen of deze kan blijven voortbestaan of niet. Als Wallonië Brussel wilt co-besturen met Vlaanderen, kan dit enkel als een onafhankelijk land niet als een satellietstaat van Parijs. Anders eist Vlaanderen Brussel volledig op en hangt het van de good-will van Vlaanderen af of Brusselaars bepaalde faciliteiten kunnen behouden.

Vlaanderen kan Wallonië op andere manieren aan zich binden. Wallonië is namelijk de afgelopen jaren financieel afhankelijk geworden van Vlaanderen. Afhankelijk van de berekening gaat 6 tot 12 miljard euro naar Wallonië via voornamelijk de sociale zekerheid (zonder interestlasten). Deze kunnen blijven voortgaan of niet. In het scenario van Remi Vermeiren gaat er nog vijf jaar lang 3,6 miljard euro aan transfers per jaar naar Wallonië om dan geleidelijk uit te doven op tien jaar tijd. Misschien kunnen deze transfers ook renteloze leningen zijn, hoe hard of gul Vlaanderen zich opstelt gaat afhangen van Wallonië. Bij een aanhechting van Wallonië bij Frankrijk vervalt deze jeste.

Wat met Benelux Unie?

Vlaanderen en Wallonië delen een geschiedenis. Dat is een feit en geen enkele Vlaams-nationalist kan dit verloochenen. Die geschiedenis komt natuurlijk door de geografische realiteit. Vlaanderen zit vastgehecht aan Wallonië en zal na de splitsing van België ook niet opeens gaan wegdrijven.

Deze gedeelde geschiedenis kan een basis zijn voor latere samenwerking, zonder in een belgicistisch romantisme te vallen. Deze geschiedenis geldt evenzeer voor Nederland, Luxemburg en delen van Frankrijk en Duitsland. Dit pleit voor het behoud van Wallonië in een Vlawanelux Unie. Deze internationale samenwerking biedt voor de participerende landen een schaalvergroting waarmee efficiëntiewinsten kan bekomen worden. Meer intensere samenwerking zal afhangen van het verloop van de splitsing, waarschijnlijk pas na een cool-down periode.

Deze samenwerking is ook afhankelijk van hoe de splitsing van België gaat verlopen. Als Wallonië zich aanhecht bij Frankrijk, dan kan het zijn dat de unie zonder Wallonië zal moeten verdergaan. Het is maar de vraag hoe leefbaar dit gaat zijn als Luxemburg geografisch geïsoleerd wordt en veel minder voordeel zal van hebben... Dit gaat sterk afhangen van de autonomie die Frankrijk geeft aan Wallonië. Het kan een région exceptionelle worden die meer autonomie gaat hebben dan de andere Franse regio's. Dit is de these die rattachist Jules Gheude vertolkt.

Dit is onwaarschijnlijk. Frankrijk is een sterk centralistische staat. Meest waarschijnlijke is dat Wallonië een regio als een ander gaat worden. Meer zelfs, het kan in de toekomst verdwijnen. In januari 2016 zijn de regio's hervormd. Regio's werden vooral samengevoegd en men creëerde fictieve superregio's zoals "Hauts-de-France" en "Grand Est". Het is niet onwaarschijnlijk dat het meer Picardisch-sprekende Henegouwen en Waals-Brabant bij Hauts-de-France en Luik, Namen en Luxemburg bij Grand Est gevoegd gaan worden.

Frankrijk heeft een zeer slecht track record als het gaat over regionalisme. Geen enkel Europees land heeft zoveel regionalistische, volksnationalistische, autonomistische en separatistische partijen als Frankrijk. Elf partijen zijn verzameld in een politieke federatie en overspannen de regio's Elzas, Frans-Catalonië, Bretagne, Frans-Baskenland, Occitanië, Corsica, Savoie en Lotharingen (een voormalige partij ook Franche-Comté). In hoeverre wilt Wallonië zijn autonomie opgeven voor Frankrijk?

Democratisch?

Je kan ook opwerpen dat de Walen zelf moeten beslissen over hun toekomst. Dat deze harde Reapolitik de democratische keuze van Wallonië schendt. Maar zoals in vele landen is het niet duidelijk of de Waalse elite wel de Walen vertegenwoordigen.

De verduistering van een wielervereniging, het Publifin-schandaal en Kazakhgate duiden aan dat Wallonië en het Waals-gedomineerd België een "flawed democracy" is met veel corruptie en wanpraktijken. Corruptie is nu eenmaal eigen aan een socialistische staat maar de PS-staat is toch daarvan het epitoom.

Bovendien is uit onderzoek van hoogleraar Magda Michielsen gebleken dat programma's op de Waalse staatsomroep continu haatzaaien tegenover Vlamingen. De Waal wordt hierdoor een verkeerd beeld van Vlaanderen gegeven. Hoe kan deze dan een juist keuze maken?

Ik ben er heilig van overtuigd dat de meerderheid van de Walen geen probleem heeft met Vlamingen (en vice versa). Wel kiezen ze uit cliëntelistische motieven voor politici die wel haatdragend zijn tegenover Vlamingen. De Vlaamse ontvoogdingsstrijd heeft te veel gefocust op het verlossen van Vlamingen van België en niet op het verlossen van Walen van hun slechte elite.

Walen willen niet zomaar gedegradeerd worden tot een satellietstaat van Parijs en onrechtvaardige wetten door het Elysee worden geschreven. Walen willen niet dat hun belastinggeld in de zakken verdwijnt van Moureau en co.

Democratie is ook een tweesnijdend zwaard. Vlaamse politici hebben enkel een mandaat om de belangen van de Vlamingen te vertegenwoordigen. Om terug te komen op post-Belgische transfers: wilt de Vlaming dit nog wel?

De Vlaming is gul maar niet gek. Het voorstel van Vermeiren is misschien een te bittere pil om te slikken. No taxation without representation. Als de Vlaamse overheid zonder tegenprestaties geld aan Wallonië wilt geven, dan kan dit niet zonder een vinger in de pap te hebben. Een Vlaamse trojka zou dan op moeten toezien wat er met dat geld gebeurt en verantwoording aan het parlement moeten afleggen. Anders is het een verkapt infuus dat Wallonië niet doet aanzetten tot verandering.

Dat dit niet democratisch is, staat buiten kijf. Daarom kunnen de transfers geen blanco cheque zijn maar enkel (renteloze) leningen.

Conclusie

Er zijn veel argumenten voor meer ratio in het splitsingsdebat. Ik denk dat die wel heerst binnen de Vlaamse Beweging maar een paar radicalen nog overtuigd moeten worden. Deze blog is een bescheiden voorzet.

De take-home-message is dat Vlaanderen veel te winnen heeft met goed nabuurschap met Wallonië. Alle strubbelingen tussen Vlaanderen en Wallonië zijn politiek van aard, niet persoonlijk.

Er is nog niets ergs gebeurd dat de relaties voor generaties kunnen verzuren. Laten we dan zeker hiervoor geen brandstof geven met een harde (v)echtscheiding.

Reacties