Basisinkomen: utopie of werkelijkheid?

Normaal kijk ik niet naar Panorama maar op aanraden van vrienden heb ik er toch één keer naar gekeken. Deze aflevering ging over het basisinkomen. Je krijgt van de overheid vanaf je 18 jaar tot je dood € 1500. Zomaar, geen voorwaarden of niks. Wat een wonderlijke wereld zou dat zijn! Armoede verdwijnt als sneeuw voor de zon. We zouden de rest van onze dagen doen wat ons gelukkig maakt. Voor een eeuwige scepticus als ik borrelden er vele vragen en opmerkingen op. Het programma kon dit niet beantwoorden door gebrek aan tegenstemmen. Ik zal maar die kritische noot spelen.

Vrijheid tot welk doel?

Dat iedereen gelukkig gaat zijn, staat voor mij buiten kijf. Ik stel de voordelen van het idee niet in vraag. De vrijheid die men krijgt is ongelofelijk. Men is niet meer afhankelijk van bedrijven en partijen om in hun levensonderhoud te voorzien.

Men vergeet één ding. De mens leeft niet om te leven. Iedereen heeft een doel nodig. Men wordt geboren, men gaat naar school, gaat werken, gaat op pensioen en sterft. Oh en natuurlijk maakt kinderen ondertussen. Dat is kortweg de levenscyclus van de mens. Deze cyclus word overboord gegooid. Dat werkgedeelte is niet noodzakelijk meer.

Het is onvoorstelbaar hoe wij geconditioneerd zijn om te werken. School gaan is enkel ter voorbereiding voor de arbeidsmarkt. Waarom zou men nog naar school gaan om te leren als je tegen je 18 geld krijgt voor niets? Ik voorspel dat de meeste 18-jarigen niet eens denkt aan verder studeren. De meeste zullen het geld opbrassen aan drank, drugs en ander vertier.

Zelfs dat eeuwig lanterfanten maakt niet zozeer gelukkig. Ooit zal de jongeling hard op de grond vallen. Misschien is hij/zij verslaafd en kan die € 1500 de verslaving niet meer bekostigen. Tegen dat de volwassenheid doordringt, liggen ze allemaal in de goot. Het sociaal vangnet dat we hebben opgebouwd in meer dan honderd jaar, hebben we op één dag overboord gegooid. De gemeenschap zal toch nog extra geld moeten ophoesten om hen te genezen en terug op de rails te krijgen.

Om deze sociale drama's te vermijden zal er toch voorwaarden aan gebonden moeten zijn.  Vrijheid is een geschenk waar men niet licht mee moet omgaan. Verantwoordelijkheidszin en plichtbewustzijn zijn essentieel voor dit te werken.

Kindvriendelijk?

De tijd die beschikbaar wordt kan men investeren in de kinderen. Men kan zich meer bezighouden met de opvoeding en ontwikkeling van kinderen. In deze tijden waarin de kinderen opgevangen worden door crèches en scholen is dit niet onbelangrijk.

Is het wel realistisch? Het basisinkomen zal ook de kinderbijslag doen wegvallen. Voor gezinnen met een laag aantal kinderen en twee ouders is dit doenbaar. De echte slachtoffers zullen éénoudergezinnen en grote gezinnen zijn. Die zullen in de armoede terechtkomen. De ongelijkheid gaat ook stijgen, want tweedoudergezinnen kunnen zich permitteren dat één ouder thuis blijft (de man/vrouw aan de haard). Arme gezinnen zullen die luxe niet hebben, de ouder(s) zullen moeten werken. Dit heeft achterstand van het kind tot gevolg.

Een basisinkomen is onvoldoende op zichzelf om in hun levensonderhoud te voorzien. Sociale correcties voor deze kwetsbare gezinnen blijft dan ook noodzakelijk. Deze kosten zijn niet ingecalculeerd in de berekening.

Werken dan maar?

De status quo zal veranderen, werken zal geheel anders zijn. In hoeverre trekt dit een bedrijf aan?

Het is nu wel zo, bedrijven kunnen minder loon uitbetalen. Zij hoeven maar net zoveel te betalen om aan hetzelfde nettobedrag van nu te komen. Hoeveel exact bepaalt de overheid. Het basisinkomen kost geld, belasting op arbeid zal niet verdwijnen. Die inkomstenzijde gaat grotendeels wegvallen. Ik heb dit aspect gemist in de reportage.

Een alleenstaande arbeider verdient deze maand € 3000 bruto. Netto houdt hij € 1807 over. Dit betekent dat de staat € 1193 incasseert. We gaan naar onze utopische staat. Dezelfde arbeider zou graag zijn nettoloon behouden. Een bedrijf hoeft niet het volledige loon zoals ervoor uitbetalen. Nee, het bedrijf past bruto genoeg bij zodat de arbeider hetzelfde krijgt. Bij dezelfde belasting, geeft het bedrijf maar € 509 (netto: € 307)!

Elke kapitalist zal nu schuimbekken. Hetzelfde arbeid kost ruwweg € 2500 minder. Dit betekent meer winst. Was het dat maar waar. De overheid krijgt maar € 202 aan inkomsten. Dit is € 991 minder. Daar hadden ze nu niet aan gedacht! Zelfs al zou iedereen werken, we verliezen bakken vol geld.

De enigste manier zou dan ook zwaardere belastingen zijn. In de reportage kwamen al verhoogde belastingen ter sprake: 25% vermogensbelasting, 25% BTW, 25% registratierechten, ... Dit is puur om het basisinkomen te bekostigen en calculeerde het verlies aan arbeidsinkomsten niet in. Nog meer belastingen op consumptie en vermogen zou het leven te duur maken zodat het basisinkomen verhoogd moet worden. Een vicieuze cirkel.

Nee, de arbeidsinkomsten moeten hetzelfde blijven. Het brutoloon zal dalen tot € 1500. Het nettoloon blijft € 307 maar de staat roomt 80% af. Dat er een extra tax shift kan gebeuren is de reinste onzin.

Wil men nog werken?

Voor een bedrijf zal een land met een basisinkomen competitiever zijn dan zonder (toch ten minste op vlak van personeelskosten). Maar kunnen bedrijven wel genoeg en het nodige personeel aantrekken?

Met het basisinkomen verdwijnt de noodzaak om verder te studeren. Velen jongeren zullen dan ook geen opleiding volgen. Zal een bedrijf mensen met het nodige profiel kunnen vinden? En hoeveel mensen zullen voor relatief weinig extra geld willen werken? Hoeveel gepassioneerde werknemers in elk vakgebied zijn er om gedesinteresseerde ex-werknemers op te vangen?

Dat laatste is een groot probleem. Veel jobs doet niemand graag maar doen het om een inkomen te hebben om van te leven. Dit valt weg. Vooral slecht betaalde jobs zullen sneuvelen. Wie wilt achter de vuilniswagen lopen, in de MacDonalds werken of andere mensen hun huis poetsen uit pure passie? Niemand, en toch zijn ze nodig om onze welvaart te onderhouden.

De vrijheid is dan ook een illusie, vroeg of laat zal de overheid andere mensen die vrijheid moeten ontnemen en hen dwingen tot het uitvoeren van deze jobs.

Ik heb het dan ook niet over hoe machtig de arbeider wordt. Het klinkt menig communist als muziek in de oren, maar de arbeider kan zich totaal losmaken van de werkgever. Werkgevers zullen meer afhankelijk zijn van werknemers dan omgekeerd. Hij kan nu op tafel kloppen en veel meer loon eisen. De werkgever kan kiezen: buigen of barsten. Barsten betekent het onherroepelijk verdwijnen van het bedrijf naar andere oorden. Dit betekent minder inkomsten voor de staat en zet het hele systeem op de helling.

Immigratie of emigratie?

Om toch verder gaan over slecht betaalde jobs, wie gaat deze dan wel doen? Wanneer er jobs zijn waarvoor autochtone Vlamingen hun neus optrekken, kunnen we altijd allochtonen importeren. Het eufemisme gastarbeider zal weer vanonder het stof vandaan gehaald worden om deze omgekeerde kolonialisme te verantwoorden. Dat velen onder hen enkel voor het basisinkomen zullen komen is dan ook een klein detail.

Netto zal immigratie dus niet zo veel opbrengen. De sociale cohesie zal wel dalen en de solidariteit om deze nieuwe generatie van "profiteurs" te onderhouden zal verkleinen. De enigste manier is om allochtonen werkbereidheid als voorwaarde te stellen. Zij worden dus tweederangsburgers met minder vrijheden. De kerngedachte van het basisinkomen sterft dan ook een stille dood.

Zoals boven aangehaald, het basisinkomen is financieel onhoudbaar. Op een bepaald ogenblik zal het luilekkerleven gedaan zijn. Het basisinkomen zal naar beneden gaan om iedereen aan het werk te zetten. Tegen dan is er al een massale exodus geweest van bedrijven en werkwilligen. Deze brain drain kan een land totaal ruïneren.

Conclusie

Ik wou dat de Kerstman dit cadeautje onder de kerstboom kon leggen. Het is spijtig genoeg ondoordacht en zal eerder een vergiftigd geschenk blijken te zijn. Zelfs al zou dit idee erdoor komen, door de hoog oplopende kosten zal het snel afgeschaft worden.

Reacties