In Hongarije heeft Viktor Orban, het enfant terrible van Europa, beslist om genderstudies te schrappen aan de universiteiten. Dries Van Langenhove, oprichter van Schild & Vrienden, twitterde dat dit beter ook in Vlaanderen wordt gedaan. Ophef! Ik heb dan eens zelf onderzocht wat de master Gender en Diversiteit de studenten onderwijst. De resultaten zijn hallucinant.
Inleiding
Met een pennentrek schrapte de Hongaarse regering van Viktor Orban de richting genderstudies aan de universiteiten. Geen wetenschappelijke basis, geen economische reden en verspilling van overheidsgelden, aldus de woordvoerder. De tegenstanders van Orban zullen weer dit aangrijpen als bewijs van het rechts-autoritair karakter van Orban.
In Vlaanderen is er een fan van Orban: Dries Van Langenhove van Schild & Vrienden. Recent is Dries nog ontvangen geweest door diezelfde Orban. Dries heeft op sociale media luidkeels zijn steun betuigd voor de maatregel van Orban en suggereerde dat hetzelfde mag worden gedaan voor Vlaanderen.
Dit schoot in linkse middens in het verkeerde keelgat. Zo voelde één iemand zich beledigd: wist Dries dan niet hoe goed die kennis van genderstudies werd toegepast in... Cuba? Er zijn toch betere voorbeelden dan dat dictatoriaal land... En andere, een lijsttrekker van sp.a Herstelt, vond het naar eigen zeggen "misselijkmakend" en heeft in een draadje uitgelegd wat de meerwaarde van genderstudies is.
Zo leer ik van de sp.a-lijsttrekker dat er een interuniversitaire master Gender en Diversiteit bestaat, waarin alle vijf grote universiteiten in Vlaanderen in participeren, die niet alleen onderwijst over gender maar ook de "meest recente wetenschappelijke inzichten rond o.a. handicap en geaardheid". Hij verwijst ook naar de visitatiecommissie die de master zeer positief uitsprak (in werkelijkheid kreeg deze opleiding slechts een voldoende). Naar eigen zeggen kon hij de conclusies ook door persoonlijke ervaring beamen (ergo, hij heeft die master gevolgd).
Ik wou zelf eens zien wat er wordt onderwezen in deze master Gender en Diversiteit. Ik zal een tipje van de sluier geven: het is ronduit schokkend.
Wat is het doel van deze master?
Ik heb geluk: deze master heeft een eigen webstek. Op de homepagina staat de raison d'être van deze master:
Ongelijkheid staat volop in het centrum van het publieke debat. Politici, journalisten, celebrities, onderzoekers, organisaties en activisten laten zich horen over kwesties als seksisme, feminisme, racisme, migratie, dekolonisatie, armoede en verrijking, en radicalisering. Wat hebben verschillende vormen van ongelijkheid en verschil eigenlijk met elkaar te maken? Hoe worden ze vandaag de dag gecreëerd, bestendigd of omgebogen in de media, culturele producties, beleid, wetgeving, onderwijs, arbeidsmarkt, gezondheidzorg en sport? Hoe nemen we zelf een positie in op basis van achterstellingen en privileges? Hoe kun je een verschil maken?
In de interuniversitaire en interdisciplinaire masteropleiding Gender en Diversiteit leer je kritisch nadenken, onderzoeken en handelen, en creëer je een basis voor toekomstig werk in beleid, het bedrijfsleven, het middenveld, de culturele sector of onderzoek.
De opleiding vertrekt vanuit de meervoudige betekenissen van identiteit en verschil, zoals ontwikkeld in de genderstudies en feministische theorie. Hoe komt identiteit in onze samenleving tot stand, en hoe spelen verschillende aspecten zoals gender, etniciteit, klasse, nationaliteit, religie, seksualiteit en leeftijd daarbij een rol? Hoe hangt individuele identiteit samen met de sociale positie die je inneemt? Op welke manieren hebben identiteiten en posities vorm gekregen in een context van machtsrelaties en politieke, sociale en culturele mechanismen van in- en uitsluiting alsook betekenisgeving? Hoe kunnen we een kritische blik formuleren op meervoudige identiteiten en complexe machtsverschillen?
In 2014-2015 werd de nieuwe interuniversitaire masteropleiding Gender en Diversiteit gelanceerd. Deze prille opleiding bleek meteen een daverend succes wat betreft het grote aantal studenten die het heeft aangetrokken. De grote interesse in de opleiding Gender en Diversiteit toont dat velen nood hebben aan kritische kennis en analytische vaardigheden die inzicht bieden in emancipatie en ongelijkheid, en die kunnen worden omgezet naar attitudes en vaardigheden die het verschil maken.
De masteropleiding Gender en Diversiteit biedt cruciale theorievorming, terminologie en analytische vaardigheden die je in staat stellen verschillende domeinen van onze samenleving, en hun samenhang, te analyseren. Cruciale concepten daarbij zijn emancipatie, identiteit, verschil en macht, die steeds weer op verschillende manieren aan bod komen in de discussies tussen docenten en studenten.
Gender is hierbij een eerste analytisch kernbegrip, dat wordt bekeken in samenhang met diverse factoren die bepalend zijn voor identiteit en sociale posities. Een belangrijke benadering is dan ook die van ‘intersectionaliteit’ zoals die werd ontwikkeld in de feministische theorie. Daarbij wordt gender nooit als losstaand gegeven bekeken, maar wordt gender geanalyseerd in relatie tot etniciteit, klasse, leeftijd, religie, seksualiteit etc. Een tweede belangrijke benadering is het sociaal constructivistische uitgangspunt, waarbij identiteit en sociale relaties worden geanalyseerd als vorm gegeven binnen een welbepaalde historische, sociale, culturele, religieuze, economische en seksuele context. Beide benaderingen worden toegepast in uiteenlopende disciplinaire velden en op allerlei thema’s en onderwerpen.
De kracht van de interuniversitaire opleiding ligt in haar interdisciplinariteit. Docenten en studenten zijn afkomstig uit de vijf Vlaamse universiteiten, en verschillende faculteiten en departementen, en komen soms van buiten België. Dit levert uitdagende en vruchtbare discussies en uitwisselingen op, die horizon-verbredend zijn voor iedereen die eraan deelneemt. Een betere plek voor het ontwikkelen van een ‘critical mind’ is er niet!In het vetgedrukt staan volgens mij de meest problematische passages. Uit de introductie blijkt onmiddellijk dat we niet te maken hebben met een doodgewone wetenschappelijke richting. Nee, deze richting is gecentreerd rond een aantal concepten die we vaak zien terugkomen op (radicaal)linkse pamfletten: ongelijkheid, feminisme, machtsrelaties, uitsluiting, intersectionaliteit en emancipatie. Hondenfluitjes zou een zekere senior writer bij De Morgen zeggen.
Een pamflet is een overtuigende tekst: men wilt u overtuigen van een bepaalde ideologische positie. Daar is niets mis mee, maar dit zijn allemaal zaken die niet thuishoren in een universitaire opleiding. Aan de universiteit dien je voornamelijk kennis te verwerven op een objectieve en politiek-neutrale wijze. Kennis kent namelijk geen politieke kleur, kennis is gebaseerd op de wetenschappelijke methode, niet de autoriteit van een individuele wetenschapper of een ideologie.
Uit de introductie blijkt onmiddellijk dat de kennis o.a. gebaseerd is op de "feministische theorie". Nu, het feminisme is een eerbare ideologische positie maar het heeft geen waarheidsgehalte. Een wetenschappelijke theorie is iets dat rigoureuze wetenschappelijke testen heeft doorstaan. Een theorie is altijd voorwaardelijk: het is geldig zolang het niet is ontkracht. Uit de introductie is het duidelijk dat de "feministische theorie" niet een theorie is in die wetenschappelijke zin.
Ideologieën hebben een welbepaalde lens dat bepaalde zaken uitfiltert of accentueert. Een ideologie heeft de conclusie al voorafgaand bepaald. Dit is de antithesis van wetenschap, die openstaat voor andere zienswijzen en niet van a priori ideologisch denkkader vertrekt. Ideologieën kenmerken zich door immuniseringsstrategieën om kritiek af te weren. Ideologieën zijn hierdoor zeer moeilijk te ontkrachten. Ideologieën zijn dan ook geen falsifieerbare hypotheses.
Een universitaire opleiding kan als doel verschillende zaken hebben: bepaalde vaardigheden, de noodzakelijke kennis maar voornamelijk, kritisch nadenken. De introductie beweert "kritisch nadenken" te ontwikkelen, maar tegelijkertijd heeft een sterk activistische ondertoon: het verschil maken. Dit verschil zou zich moeten voelen tot in alle lagen van de maatschappij: van de HR-afdeling van de bedrijven tot het diversiteitsbeleid van de overheid.
Dit kritisch nadenken lijkt mij veel eerder extern geprojecteerd te zijn: de opleiding leert studenten kritisch te zijn t.a.v. de maatschappij, de machtsverhoudingen en ongelijkheid. Een universitaire opleiding heeft juist de bedoeling aan interne reflectie te doen, en juist sceptisch te zijn over wat je leert waar is ("Durf te denken!" zoals Immanuel Kant het zei). Het is duidelijk dat de docenten dit niet verwachten, want zij hebben hun ideologische theorieën die boven alle kritiek staan.
Een opleiding met als doel ideologisch te overtuigen en tot politieke actie te dwingen onderwijst studenten niet, maar indoctrineert hen.
Wat leren de masterstudenten Gender en Diversiteit?
Ik wil niet te lang stilstaan bij de homepagina, er is nog een hele webstek te ontdekken. Je kan het programma terugvinden:
Ik ga me verder verdiepen in de zogenaamde verplicht te volgen basisvakken: Gender and Intersectionality (5 ECTS – Sem. 1), Overzicht van het feministisch denken (5 ECTS – Sem. 1) en Seminarie diversiteits- en gendertheorieën (5 ECTS – Sem. 1).
De studiegids vertelt mij dat deze vakken uit hetzelfde vaatje tappen als in de introductie. De cursus Gender and Intersectionality draait voornamelijk rond intersectionaliteit. Een definitie werd al in de introductie gegeven, maar de definitie in deze cursus is al wat meer ideologisch gekleurd:
‘Intersectionaliteit’ verwijst naar de manier waarop sociale locatie of positionering en identiteit zich bevinden op het kruispunt van verschillende assen of systemen van onderdrukking en privilege, waaronder gender, maar ook seksuele identiteit, etniciteit, leeftijd, socio-economische status, klasse, nationaliteit, religie, enz.Verder staat er dat er meerdere intersectionele "theorieën" (ik herhaal: dit is niet theorie in de zin van wetenschappelijke theorie bij gebrek aan ideologische neutraliteit) gebruikt kunnen worden als "onderzoeksmethodologieën" om "structuren van ongelijkheid en privilege te verklaren en analyseren".
Een ideologie is vaak alles-omvattend: het is niet alleen een denkkader maar ook een actiekader. Analyses op basis van ideologieën dienen enkel versterkend: men krijgt als resultaat datgene wat men a priori verwachtte op basis van de ideologie. Ideologische analyses geven dus geen nieuwe kennis en bevatten ook geen instrumenten om hypotheses te ontkrachten. Dit is dus geen wetenschap, maar pseudowetenschap: iets dat zich met dure woorden zich voordoet als wetenschap.
Het is mij ook niet geheel duidelijk wat die intersectionaliteit juist is: is het een concept, een theorie, een methodiek? Het lijkt alles en niets, die vaagheid is zeer voordelig voor deze ideologische pseudowetenschappers om zo kritiek weg te zetten als onwetendheid. Het is wel tekenend voor de rigoureus karakter (of beter gezegd: het gebrek daaraan) van deze master.
In de tweede verplichte cursus komen die dure woorden nog het meest tot uiting. De student wordt hier overspoeld door allerlei -ismen: androcentrisme, postmodernisme, feminisme, constructivisme, poststructuralisme,... Dit dient natuurlijk om zichzelf nog meer af te schermen van de buitenwereld.
De eindcompetenties van Gender and Intersectionality is wederom indoctrinerend: er wordt van de studenten verwacht dat zij bepaalde ideologische standpunten hebben geïnternaliseerd: "zich bewust zijn van dynamieken van maatschappelijke diversiteit, discriminatie en ongelijkheid" en "openstaan voor de meerwaarde van diversiteit in multiculturele contexten."
Hoe ziet het wetenschappelijk werk eruit?
Het is een truïsme dat elke wetenschappelijke discipline zijn eigen hyper-gespecialiseerd begrippenkader heeft. De genderstudies doen dit wel heel extreem. Evolutionair bioloog Jerry Coyne heeft bijvoorbeeld een "studie" over "feministische glaciologie" met de grond gelijkgemaakt. De paper is simpelweg onleesbaar, vol nonsens en buzzwoorden. De respons van de onderzoeker op de kritiek: je bent onwetend. Ideologische immunisering, zoals ik al eerder zei.
Het grappige is: de onderzoekers kunnen zelf niet eens papers beoordelen op hun merites. Niet één, maar twee hoax-papers konden moeiteloos gepubliceerd worden in bekende journals. Het was voldoende om wat jargon aan elkaar te rijgen in totaal onbegrijpbare onzinzinnen om het gepubliceerd te krijgen.
In Vlaanderen is er meer ophef rond neptijdschriften dan deze pseudowetenschappelijke tijdschriften. Nochtans wordt veel geld naar dit soort pseudowetenschap verspild. De feministische glaciologie paper heeft $ 412 930 aan Amerikaans belastinggeld gekost.
Is dit een exclusief Amerikaans fenomeen? Chia Longman, de lesgeefster van de Gender and Intersectionality cursus, schreef in 2002 de paper "Empowering and engendering ‘religion’. A critical perspective on ethnographic holism".
Ethnographic watte? Etnografisch holisme:
Inspired by contemporary discussions on the ethnographical monograph as first and foremost a text or form of discourse, Robert Thornton (1988) explains ‘ethnographical holism’ as a rhetorical device characterised by a classificatory approach in the ethnographer’s ‘imagination’ or ‘fiction’ of a social or cultural ‘whole’. According to Thornton, this fiction is founded on a mistaken analogy between the social whole (‘society’ or ‘culture’) and the text as a rhetorical whole. The latter actually constitutes, rather than being a description or representation of the first, in that the parts or ‘chapters’ of the ethnographic text are taken to correspond with the mutually determining parts of a social ‘whole’, whether these be groups, institutions, symbols or behavioural patterns.Het is nog niet zo onleesbaar als de glaciologie paper, maar ik kan niet ontcijferen wat haar methodologie eigenlijk is. Hopelijk doet haar collega-docent, Gily Coene, het beter. Niet dus.
Beide onderzoekers hebben hun dada met de hoofddoek en andere multiculturele zaken. In een bijzonder wraakroepend artikel, relativeert Coene eergerelateerd geweld bij migranten:
Vanuit een feministisch-universalistisch paradigma wordt eergerelateerd geweld gekaderd als een uitingsvorm van algemeen patriarchaal geweld tegen vrouwen. In dit perspectief wordt cultuur, als verklaring voor eergerelateerd geweld, naar de achtergrond verschoven ten voordele van een verklaring gebaseerd op de algemeen voorkomende patriarchale onderdrukking van vrouwen door mannen. Eergerelateerd geweld is in deze visie een uitdrukking van gender-based violence, en eremoorden zouden in deze optiek niet fundamenteel verschillen van de zogenaamde passionele moorden in het Westen (Hellgren & Hobson, 2008).Een voordeel van een dergelijke benadering is het mobiliserende effect ervan: als geweld wordt gekaderd als een universeel probleem dat iedereen aangaat, wordt stigmatisering van niet-westerse culturen en van meisjes en vrouwen uit culturele minderheidsgroepen vermeden (Meetoo & Mirza, 2007). Het laat ook toe om zowel statelijke als niet-statelijke actoren op hun verantwoordelijkheid te wijzen in het aanpakken van geweld, gezien cultuur of traditie niet langer worden aanvaard als excuus (Coomaraswamy, 2005). Hierdoor kunnen ook diverse machtsverhoudingen in kaart worden gebracht, waardoor niet alleen de structurele werking van gender, maar ook die van onder meer ‘ras’ en klasse zichtbaar worden (Meetoo & Mirza, 2007).Coene is blijkbaar meer bezig met stigmatisering en machtsverhoudingen dan een kat een kat te noemen. Zij verwerpt ook de associatie met de cultuur van de migranten en relativeert het als zijnde gelijk aan een passionele moord. Welke parodie men ter rechterzijde ook kan maken over zulke "gekke linkiewinkies", de realiteit overtreft die altijd.
Deze echokamer strekt zich verder uit: omdat de visitatiecommissie zich in dezelfde ideologische kringen beweegt, maakt dit rapport een groot "wij bij WC-eend adviseren WC-eend" gehalte te hebben. Het feit dat één van de leden van de visitatiecommissie nog niet eens was afgestudeerd, voorspelt weinig goeds. Zo was een kritiekpunt van de commissie dat de opleiding... nog niet ideologisch genoeg is:
"De commissie denkt hierbij ook aan een uitbreiding van de te kiezen opleidingsonderdelen in de flexibele stamvakken. Het huidige aanbod kan immers versterkt worden met opleidingsonderdelen die zich meer expliciet richten op onder meer diversiteit, postkolonialisme, seksualiteit, ras- en transaspecten. De commissie was daarom verheugd vast te stellen dat door de komst van een tijdelijke docent sommige van deze aspecten dit academiejaar meer aandacht in het curriculum krijgen. De commissie raadt aan deze bredere focus ook de komende jaren te versterken.Echokamers doorbreek je door externen te laten buigen over de kwaliteit van de opleiding, die onafhankelijk en op basis van objectieve criteria de opleiding beoordeelt. Je kan enkel maar intern controleren als de discipline de wetenschappelijke kwaliteitstest heeft doorstaan. Ik kan niet hetzelfde zeggen van genderstudies.
De aspecten ‘klasse’ en ‘etniciteit’ zijn dit academiejaar echter niet solide ingebed in het curriculum van de opleiding. Ook aandacht voor macht, machtsverhoudingen en structurele mechanismen en belemmeringen rond gelijkheid en ongelijkheid en omgang met sociale normen verdienen meer structurele aandacht in het programma."
Conclusie
In de master Gender en Diversiteit wordt aan de vijf grote universiteiten van Vlaanderen aan ideologisch-geïnspireerde pseudowetenschap gedaan. Deze master breekt met alle wetenschappelijke normen: falsifieerbare hypotheses, wetenschappelijke theorievorming, objectiviteit en politieke neutraliteit.
Ik kan dus enkel maar de kritiek van Dries Van Langenhove beamen: dit kan niet zo verder gaan, dit kan niet getolereerd worden. Ik denk niet dat de universiteiten manu militari gedwongen moeten worden deze opleidingen af te schaffen, maar alleszins mag de overheid zulke opleidingen niet meer goedkeuren.
Ik vind vooral jammer dat dit aantoont dat de zelfregulering heeft gefaald. In Vlaanderen zijn universiteiten zeer onafhankelijk, anders dan in de middelbare scholen is er geen door het ministerie uitgevoerde schoolinspectie. De kwaliteitscontrole gebeurt voor en door universiteiten. Dat deze master Gender en Diversiteit door de mazen van het net is kunnen glippen, betekent dat de universiteiten hun taak hebben verzaakt.
Ik roep de rectoren van de vijf grote universiteiten op om eerst zelf met een vergrootglas naar deze opleiding te kijken, alvorens dat het ministerie dit hoeft te doen. De onafhankelijkheid van de universiteiten is een kostbaar goed dat niet door zulke overduidelijk slechte opleidingen aangetast mag worden.
Maar ik vrees dat het probleem dieper zit en de sociale en geesteswetenschappen teistert: dat van de ideologische vernauwing en verlinksing. Ik denk nog niet dat het zo erg is als in Amerika, maar laten we niet wachten tot het te laat is en nu al actie ondernemen.
Het meest nefaste is dat door de misleidende term "genderstudies" buitenstaanders denken dat hier alle aspecten van gender wordt onderzocht. Als men bv. in de media dus een expert in gender zoekt, zal men eerder terechtkomen bij docenten of afgestudeerden van deze master. In de plaats daarvan krijgen de buitenstaanders hyper-dogmatische activisten die een bijzonder éénzijdige radicaallinkse visie verwoorden.
Zo vind je in deze "genderstudies" niets terug over de relatie tussen gender en biologie: wat zijn de biologische fundamenten van seksueel-stereotiep gedrag, wat zegt de evolutietheorie, de neurologie en fysiologie van de determinatie van gender enz. De ware raison d'être, de studie van menselijk gendergerelateerd gedrag in al zijn complexe aspecten, leren de studenten niet. Alleen al om die reden zou deze opleiding beter afgeschaft worden.
Reacties